Zeeuwse klederdrachten

Pratend over klederdrachten denkt men meteen aan Volendam. Ook Spakenburg, Scheveningen en Staphorst schieten je te binnen. Maar toch praat je hier over ‘enclaves’, bepaalde dorpen in Nederland die op zichzelf staan. Hoewel, Marken en Volendam liggen vrij dicht bij elkaar.

Zeeland

In Zeeland doet zich een andere situatie voor. Elk eiland en bijna elk dorp had zijn klederdracht, elk met zijn eigen nuances. De klederdrachten zijn lang in stand gehouden. Als belangrijkste oorzaak daarvoor kan gelden dat ieder op zijn eigen plekje sterk geïsoleerd leefde. De invloed van de veranderingen in de mode hadden op Zeeland nauwelijks invloed. Toch heeft ook de tijd zijn invloed doen gelden.

 

Reclame en bekendheid.

 

 

 

 

In Zeeland verschilt de dracht per deel van de provincie. We denken ze vrij goed te kennen. We zagen en zien immers de reclame van Zeeuws Meisje van de margarine. Ook de portretten op de blikjes Zeeuwse Babbelaars en de Zeeuwse Boerin Keukenstroop komen ons bekend voor. Maar met uitzondering van sommige plaatsen op Zuid-Beveland en in Arnemuiden zijn er in onze provincie bijna geen mensen meer die er dagelijks werk van maken zich met veel moeite in de traditionele kleding te wurmen. Veel van de dragers van nu, zijn al dames op hoge leeftijd. Met hen zal ook de Zeeuwse klederdracht zeker uitsterven. Hardnekkige klederdracht getrouwen zijn de twee Walcherse zussen, Jans en Kee, samen 196 jaar oud en ze hebben nooit iets anders gedragen dan de Walcherse dracht.

Uitsterven

Tegenwoordig zijn de kappen, oorijzers en schorten achter de kastdeur verdwenen. In veel streekmusea kun je zien hoe de mensen vroeger gekleed waren. Per eiland en per streek zat er verschil in kleding en sieraden.

Verschillen

Er wordt een onderscheid gemaakt in zondagse dracht, werkkleding en speciale rouwdracht. Door de besloten leefgemeenschappen op de Zeeuwse eilanden, waren onderlinge verschillen in de klederdracht groot. Zeeland had van alle provincies de meeste drachten. Elk eiland had een eigen dracht, die per streek of soms per dorp weer verschillend gedragen werd.

 

 

Nieuw leven

Met het teruglopen van het aantal mensen dat in dracht gekleed ging, steeg de belangstelling voor de klederdracht. Kleding, sieraden en accessoires die niet meer gedragen werden, kwamen in musea terecht. En in heel Zeeland zijn er verschillende klederdrachtgroepen. Zij bewaren en herstellen de traditionele kleding en weten ook hoe het gedragen moet worden. Tijdens speciale gelegenheden worden er modeshows in klederdracht gehouden. Het doel van deze groepen is hetzelfde: de streekdrachten bewaren en in ere houden.

 

 

Stichting de Zeeuwse Streekdrachten

Stichting de Zeeuwse Streekdrachten is het overkoepelende orgaan van acht Zeeuwse stichtingen en verenigingen die zich actief bezig houden met Zeeuwse streekdracht en cultuur.

Eind jaren negentig van de vorige eeuw nam een vijftal Zeeuwse streekdrachtorganisaties het initiatief voor het oprichten van een overkoepelende organisatie. Hun doel was zich in te zetten op provinciaal niveau de Zeeuwse klederdracht te bewaren voor de toekomst.

Op 22 mei 2000 werd Stichting de Zeeuwse Streekdrachten opgericht. Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland ondersteunde de oprichting en heeft in de beginjaren een faciliterende en adviserende rol.

 

.

Klein begin

De vijf groepen die zich als eerste verenigden waren Vereniging De Arke, Streekdrachtenvereniging Schouwen-Duiveland, Stichting Cultuurbehoud Westkapelle, Vereniging tot instandhouding van het Zeeuws cultureel erfgoed Ôns Boeregoed en de Stichting Het Walcherse Costuum. Later zijn De Vereniging Axelse Klederdracht, Mooi Zeeland, Stichting tot behoud van de Cadzandse Dracht en Stichting Streekdracht Tholen tot de vereniging toegetreden.

 

 

 

Deze verenigingen en stichtingen realiseerden zich dat het aantal mannen en vrouwen, die zich nog dagelijks in de Zeeuwse streekdracht hulden, in rap tempo afnam. Met het verdwijnen van die dragers dreigde veel kennis over de dracht verloren te gaan. In diezelfde periode ontstond er tegelijkertijd meer en meer belangstelling voor de Zeeuwse streekdracht; het aantal streekdrachtverenigingen nam toe en het aantal leden van deze organisaties groeide sterk.

 

Bundeling van kennis

Om alle unieke kennis over de Zeeuwse drachten niet verloren te laten gaan werd het plan opgevat een standaardwerk over de Zeeuwse streekdrachten samen te stellen. In dit boek zullen alle regio’s beschreven worden in tijdsperiodes van vijfentwintig jaar, onderverdeeld naar dracht voor mannen en vrouwen. Op deze manier kon een goed beeld geschetst worden van de ontwikkeling van de Zeeuwse streekdrachten over een periode van tweehonderd jaar.

Verzamelen

Maar ook hielden de aangesloten leden bij de Stichting zich bezig met verzamelen. Uit alle hoeken en gaten van Zeeland werden kledingstukken opgescharreld en opgeknapt. Er werd gezocht naar vrouwen die de kunst van het restaureren, nieuw maken, stijven en strijken beheersten. Het gevolg na een aantal jaren is een grandioze uitbreiding van de collecties.

Details

Daarbij werd veel aandacht besteed aan tal van details. Tijdens demonstraties wordt een paeremes getoond. Dit speciaal mes met fraai gesneden houten heft ging overal mee naar toe en diende verschillende doeleinden. Het werd ‘paeremes’, genoemd naar het span paarden op de bekroning van het heft. Zulke messen kwamen vanaf de 2de helft van de 19de eeuw het meest voor.

 

 

Zeeuwse knop

Ook komt, uiteraard zouden we haast zeggen, de Zeeuwse knop ruim aan bod. Deze vormt al eeuwenlang een belangrijk onderdeel van de traditionele Zeeuwse dracht. Als sieraad werd de knop een belangrijk pronkstuk dat symbool stond voor de Zeeuwse trots en de rijke cultuurhistorie. De Zeeuwse knop is ontstaan als knopjes op de hemdboord van de boerenmannen uit de 18e eeuw, de zogenaamde braamknopen.

De braamknopen veranderde langzaam van vorm in de loop van de jaren rond 1870 werd het de Zeeuwse knop, zoals hij er nu uit ziet. Vanaf die tijd zijn vrouwen de knop ook gaan dragen als sieraad op de mutsspelt van hun klederdracht tenue.

Maar toch zou de Zeeuwse knop zonder de Verenigde Oost Indische Compagnie bij ons nooit bekend zijn geworden. In Oost Indië was men al bekend met de zogenaamde filigraankunst. Via de VOC kwam deze vorm van sieraden maken in ons land  en namen Zeeuwse juweliers de kunst over.

 

Nog veel meer

Maar ook op andere sieraden werd gelet. Waarom werd bloedkoraal ooit vervangen door granaat? Welk tasje werd bij welke gelegenheid gedragen? En waarom hadden vrouwen een complete gereedschapskist inclusief bestek aan hun rok hangen?

Documentatie

Om niet alle unieke kennis over de Zeeuwse drachten verloren te laten gaan werd het plan opgevat een standaardwerk over de Zeeuwse streekdrachten samen te stellen. In dit boek werden alle regio’s beschreven in tijdsperiodes van vijfentwintig jaar, onderverdeeld naar dracht voor mannen en vrouwen. Op deze manier is een goed beeld geschetst van de ontwikkeling van de Zeeuwse streekdrachten over een periode van tweehonderd jaar.

In 2005 werd deze unieke uitgave een feit. Het boek met de titel “De Zeeuwse Streekdrachten 1800 – 2000’ werd op feestelijke wijze gepresenteerd in de Maria Magdalenakerk te Goes.

 

Presentaties

De bij de Stichting aangesloten verenigingen geven regelmatig presentaties die de naam ‘modeshow’ waardig zijn. Daarbij geeft men uitleg over de kleding. In welk deel van Zeeland werd de kleding  gedragen. Hoeveel lagen rokken werden over elkaar aangetrokken. En zelfs het verschil tussen een onderbroek uit die tijd en die van nu worden met een knipoog getoond.

 

 

 

 

 

 

Na afspraak is het mogelijk een demonstratie bij de verschillende verenigingen aan te vragen. Wij zouden dat zeker doen. Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Stichting.

Bron: Stichting Zeeuwse Streekdrachten

 

Bruinisser klederdracht